รู้จักย่านสร้างสรรค์ ก่อนงาน BKKDW2024 : เจริญกรุง - ตลาดน้อย

รู้จักย่านสร้างสรรค์ ก่อนงาน BKKDW2024 : เจริญกรุง – ตลาดน้อย

เปิดเวทีแห่งความเป็นไปได้ ในย่านเศรษฐกิจสร้างสรรค์ต้นแบบแห่งแรกของประเทศ

ย่านสร้างสรรค์ย่านแรกที่เราจะมาแนะนำให้รู้จักนั้นเป็นที่ตั้งของบ้านเลขที่ 1 สถานทูตแห่งแรก โรงแรมแห่งแรก ธนาคารแห่งแรก ไปจนถึงเป็นถนนสายแรกของประเทศไทย และที่นี่คือ ‘ย่านเจริญกรุง – ตลาดน้อย’

ถึงแม้ว่าที่นี่จะเป็นจุดกำเนิดของประวัติศาสตร์ที่มีอายุยาวนานกว่า 120 ปี แต่ถนนที่เคยถูกขนานนามว่าเป็น ‘ถนนสายแรก’ เส้นนี้ ก็ยังคงทำหน้าที่เป็นเส้นทางสัญจรทางความคิดซึ่งลำเลียงไอเดียใหม่ๆ ของเหล่านักสร้างสรรค์ไปสู่อนาคตอยู่เสมอ จากวันแรกที่ ‘เจริญกรุง’ เริ่มแนะนำตัวเองในฐานะห้องทดลองเฉพาะกิจ ที่นักออกแบบนักสร้างสรรค์จะได้ใช้ความเชี่ยวชาญเฉพาะทางนำเสนอผลงานผ่านเทศกาลงานออกแบบกรุงเทพฯ (Bangkok Design Week) ซึ่งนำไปสู่การเริ่มต้นของกิจการสร้างสรรค์ ความร่วมมือ โอกาสในการต่อยอด รวมไปถึงทิวทัศน์และวิธีการแก้ปัญหาเมืองใหม่ๆ ในหลากหลายรูปแบบ วันนี้ย่านเจริญกรุงยังคงก้าวเดินในฐานะย่านเศรษฐกิจสร้างสรรค์แห่งแรกของประเทศไทยสู่สเต็ปถัดไป

ก้าวต่อไปของเจริญกรุงจะเป็นอย่างไร วันนี้ตัวแทนจากสำนักพัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์ แห่งสำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (CEA) จะพาเราย้อนรอยกลับไปสู่วันแรกของการทำงานขับเคลื่อนย่านสร้างสรรค์ต้นแบบ ณ ย่านเจริญกรุง – ตลาดน้อย รวมถึงการขยายผลสู่ย่านต่างๆ ทั่วประเทศไทยตลอด 6 ปีที่ผ่านมา พร้อมเล่าถึงความตั้งใจ วิธีการทำงาน และสิ่งที่จะเกิดขึ้นกับย่านเจริญกรุง – ตลาดน้อย ในงาน Bangkok Design Week ปีนี้

ย่านประวัติศาสตร์ที่รุ่มรวยด้วยวัตถุดิบชั้นดีสำหรับนักสร้างสรรค์

ถนนสายแรกของประเทศอย่าง ‘เจริญกรุง’ เป็นที่รู้จักในฐานะแหล่งค้าขายที่รุ่งเรืองมาตั้งแต่ในอดีต นอกจากนี้ยังเป็นพื้นที่พหุวัฒนธรรม ซึ่งผู้คนหลากหลายสัญชาติ ไม่ว่าจะเป็น จีน ฝรั่ง อินเดีย ญี่ปุ่น ฯลฯ ที่เดินทางเข้ามาติดต่อซื้อขายกับประเทศไทย ได้มาตั้งรกรากและอาศัยอยู่ร่วมกัน ก่อร่างสร้างตัวผ่านกาลเวลากลายมาเป็นพื้นที่ทางประวัติศาสตร์ที่มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมไม่เหมือนย่านไหนๆ

การมาถึงของ TCDC ไปรษณีย์กลาง พร้อมภารกิจใหม่ในการขยายขอบเขตตัวเองให้กลายเป็น ‘สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์’ หรือ Creative Economy Agency (CEA) ในปี 2018 รวมถึงการเริ่มต้นขึ้นของสนามทดลองของเหล่านักสร้างสรรค์ อย่าง Bangkok Design Week จึงเป็นเสมือนการลงมือขุดสมบัติครั้งแรก ที่สร้างคุณค่าใหม่ให้เจริญกรุงจาก ‘ย่านประวัติศาสตร์’ ให้กลายมาเป็น ‘แหล่งวัตถุดิบ’ ชั้นดี สร้างแรงบันดาลใจและรวมส่วนผสมสำหรับการต่อยอดให้กับนักออกแบบได้อย่างหลากหลาย

TCDC ไปรษณีย์กลาง ตัวกลางส่งต่องานออกแบบสู่ย่านและผู้คน

ถึงแม้ว่า ‘ไปรษณีย์กลาง’ ในวันนี้จะไม่ได้ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางในการส่งต่อจดหมายไปยังที่ต่างๆ อีกต่อไป แต่เมื่อมี CEA เป็นผู้อยู่อาศัยหน้าใหม่ สิ่งที่ถูกส่งออกไปจากอาคารเก่าแก่หลังนี้กลายเป็นบรรยากาศที่สดใหม่ ไอเดียสร้างสรรค์ และความเป็นไปได้ไม่รู้จบซึ่งถูกจุดขึ้นในสายตาของทั้งคนนอกและคนในชุมชน

“ช่วง 3 ปีแรกที่ย้ายมาเป็นปีที่สนุกมาก ทุกอย่างสดใหม่สำหรับคนที่เพิ่งเข้ามาอยู่มารู้จัก มีอะไรที่น่าตื่นเต้นเยอะมาก ตอนนั้นเราเองก็ไม่เคยตั้งข้อสังเกตว่าก่อนเรามาอยู่เจริญกรุงเคยเป็นยังไง แต่คนที่เขาอยู่มาก่อนก็จะเล่าให้ฟังว่าก่อนหน้านี้ไม่นานย่านมันก็เงียบ พอมาถึงตอนนี้มีอะไรเปลี่ยนไปบ้าง มีความคึกคักมากขึ้น มีชีวิตชีวา มันเลยเหมือนเป็นช่วงเวลาที่หลายๆ อย่างที่ซุกซ่อนอยู่ในเจริญกรุงมันถูกหยิบออกมาทำให้เป็นที่รู้จักและน่าสนใจขึ้น แล้วก็มีโมเดลการทดลองเยอะมากๆ ที่เกิดขึ้นในเวลานั้น”

และสิ่งที่มารับช่วงต่อบรรยากาศที่ตื่นเต้นนี้ ก็คือเหล่าธุรกิจสร้างสรรค์ที่ต่างพากันมาจับจองพื้นที่อาคารเก่ามีคาแรกเตอร์ อาคารว่างที่ไม่เคยถูกเปิดใช้งาน เปิดธุรกิจร้านค้า คาเฟ่ ไปจนถึง Creative Space จากแต่เดิมที่อาคารว่างมีจำนวนมาก มาจนวันนี้เราได้เห็นซอยเล็กๆ ในย่านต่างถูกเติมเต็มอาคารว่างเป็นร้านรวงตลอดทั่วย่าน ตามต่อมาด้วยการถือกำเนิดขึ้นของบรรดาเทศกาลงานออกแบบและศิลปะ ที่นำเอาแนวคิดต่างๆ เหล่านั้นมาเปลี่ยนให้เป็นรูปธรรม ด้วยการเปิดโอกาสให้นักออกแบบได้ทดลองลงมือทำงานในพื้นที่จริงนั่นเอง

“พอเราเริ่มมีงาน Bangkok Design Week และในย่านก็ยังมี Awakening Bangkok มี Gallery Hopping หรือเวลาที่สื่อทำคอนเทนต์ออกไปก็มักจะพูดถึงย่านเชิงศิลปะ เช่น ไปดูงานอาร์ต แวะคาเฟ่ ถ่ายรูปตรงจุดที่มีศิลปะในชุมชน ไปที่ตลาดน้อยก็จะมีพวก Street Art ที่เป็นตัวแทนเล่าเรื่องวัฒนธรรมในชุมชน เลยกลายเป็นว่าคนรุ่นใหม่ที่เข้ามาก็จะรับรู้เอกลักษณ์ของย่านนี้ในมุมมองใหม่ และถ้านึกถึงศิลปะก็จะนึกถึงย่านนี้ และจากจุดตั้งต้นที่เคยรุ่มรวยประวัติศาสตร์เลยค่อยๆ เปลี่ยนไป แต่ของเดิมก็ยังคงอยู่ ยังมีคุณค่าอยู่ นักออกแบบ นักสร้างสรรค์ เพียงแค่มาหยิบเอาของเดิมไปต่อยอดในเชิงศิลปะ งานออกแบบ และสร้างการรับรู้ในมุมมองใหม่”

‘CO-CREATE’ หัวใจสำคัญในการทำงานขับเคลื่อนย่าน

นอกจากการต่อยอดจากสินทรัพย์ทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมดั้งเดิมที่มีอยู่แล้ว สิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้เลยในการทำงานในพื้นที่ย่าน คือการทำงานร่วมกับ ‘คน’ เพราะย่านคือที่อยู่อาศัยของคน การแต่งเติมสิ่งใหม่เข้าไปในพื้นที่อยู่อาศัยจึงต้องคำนึงถึงความต้องการและคุณภาพชีวิตของคนในพื้นที่เป็นหลัก ในการทำโปรเจกต์ทุกครั้งของ CEA จึงตั้งต้นมาจากการสำรวจและทำวิจัยทั้งก่อนและหลังจบงาน เพื่อเก็บผลลัพธ์ไปปรับปรุงแก้ไข รวมถึงให้ความสำคัญกับการทำงานร่วมกับคนในย่านอย่างใกล้ชิดเสมอ

“อย่างตอนที่ทำโปรเจกต์ Made in Charoenkrung ต่อเนื่องกันมา 3 ปีกับร้านค้าดั้งเดิมในย่าน เราก็จะถามฟีดแบ็กเขาตลอด เหมือนเป็นการติดตามการวัดผล ช่วง 9 วันที่ผ่านมามันเป็นอย่างไร และช่วง 2 เดือนหลังจากงานเขามองมันอย่างไรต่อ ส่วนใหญ่ก็ได้รับผลตอบรับที่ดี ไม่ได้บอกว่าถึงขั้นประสบความสำเร็จ แต่ก็อยู่ในขั้นทดลองที่ค่อนข้างมีประโยชน์ต่อพวกเขา ทำให้คนในย่านมองเห็นว่างานออกแบบเข้ามามีประโยชน์กับชีวิตของพวกเขาได้อย่างไร มันจับต้องได้จริงๆ ในขณะเดียวกันนักออกแบบเองก็ได้ลองทำงานภายใต้ข้อจำกัดอีกแบบตามบริบทของชุมชน พอลูกหลานของธุรกิจร้านค้าดั้งเดิมเห็นความเป็นไปได้ เขาก็ยื่นมือเข้ามาช่วยอากงอาม่ามีความสนใจในธุรกิจของครอบครัวมากขึ้นจากที่ตอนแรกเขาอาจจะไม่ได้สนใจเลย”

สู่ความมุ่งมั่นที่จะผลักดันระดับนโยบายให้นักสร้างสรรค์ ‘อยู่ได้จริง’

นอกจากการพัฒนาในเชิงโปรเจกต์และงานเทศกาลแล้ว โครงสร้างพื้นฐาน (Infrastructure) ไม่ว่าจะเป็น ท้องถนน ทางเท้า ระบบขนส่งสาธารณะ กฎระเบียบ มาตรการและสิทธิประโยชน์ที่ตอบโจทย์ รวมถึงระบบพื้นฐานอื่นๆ ในเมือง ยังคงเป็นอีกหนึ่งเป้าหมายที่ CEA ตั้งใจอยากขับเคลื่อนและพัฒนาควบคู่กันไปอย่างต่อเนื่อง เพื่อที่จะผลักดันไปให้ถึงระดับนโยบายที่นักสร้างสรรค์สามารถ ‘อยู่ได้จริง’ ในเมืองนี้

หนึ่งในสิ่งที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดใน Bangkok Design Week ปีนี้ คือการถือกำเนิดขึ้นของโจทย์ใหม่อย่าง ‘HACK BKK’ ที่ CEA ได้พัฒนาขึ้นร่วมกับทางกรุงเทพมหานคร เพื่อท้าทายเหล่านักสร้างสรรค์ให้ได้ทดลองออกไอเดียแก้ปัญหาเมืองจากโจทย์ที่มีอยู่จริง โดยหวังว่าแนวทางแก้ปัญหาเหล่านี้จะถูกนำไปต่อยอดปรับใช้งานจริงในเมืองต่อไป

“ในปีนี้ Bangkok Design Week จะพูดในเชิงนโยบายมากขึ้น เป็นเรื่องของชีวิตความเป็นอยู่ที่จริงขึ้น เราอยากทำให้พื้นที่นี้สามารถรองรับนักสร้างสรรค์ที่อยากจะเข้ามาอยู่และมาใช้ชีวิตอยู่ได้จริง ในขณะเดียวกันก็ต้องไม่ทำลายความเป็นธรรมชาติของชุมชนที่อยู่เดิม วิถีชีวิต ธุรกิจช่างฝีมือ วัฒนธรรมประเพณีเดิมก็จะต้องได้ด้วย ด้วยการประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ไม่ว่าจะในเรื่องการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐาน การอำนวยความสะดวก หรือสิทธิประโยชน์มาตรการต่างๆ สำหรับนักสร้างสรรค์ที่จะเข้ามาอยู่ ซึ่งอาจจะไม่ได้เกิดช่วง Bangkok Design Week แต่อยู่ในแผนที่เราจะทำมันให้เป็นจริงขึ้นมา และจะเป็นแนวทางอีกสเต็ปที่ก้าวไปกว่า 4-5 ปีที่ผ่านมา”

“ไฮไลต์ที่รอเซอร์ไพรส์ในงาน Bangkok Design Week 2024”

ในปีนี้ผู้แทนย่านเจริญกรุงเล่าว่าอยากเปิดพื้นที่ให้ผลงานใหม่ที่ไม่เหมือนกับปีก่อนๆ ซึ่งมาจากทั้งฝีมือนักออกแบบหน้าใหม่ที่ยังไม่เคยจัดแสดงงานที่ไหนมาก่อน หรือนักออกแบบเดิมที่ทดลองทำอะไรใหม่ๆ ในพื้นที่ และเราอยากช่วยซัพพอร์ตให้เกิดขึ้นจริงได้ในเทศกาลฯ

“สำหรับโปรเจกต์เด่นของปีนี้คือ Pocket Oasis Garden งานออกแบบเพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียวขนาดเล็ก และ Street Furniture ที่ติดตั้งเคลื่อนย้ายได้สะดวก เหมาะสมกับพื้นที่ย่านที่มีพื้นที่สีเขียวค่อนข้างน้อย และโปรเจกต์ที่ตอบโจทย์ Hack BKK อย่างระบบป้ายนำทางจักรยานที่อาจจะนำมาสู่โมเดลทดลองที่ถูกนำมาใช้งานจริงก็เป็นได้”

“ยิ่งไปกว่านั้นคือ ปีนี้จะมีพื้นที่เปิดใหม่ที่เป็นพื้นที่ไฮไลต์อีกประมาณ 2-3 แห่ง ซึ่งถ้าได้เห็นแล้วรับรองว่าต้อง

เซอร์ไพร์สแน่ๆ ตึกที่หลายๆ คนน่าจะเคยผ่านแต่ไม่รู้ว่าข้างในทำอะไร ไปจนถึงการเปิด Night Gallery อีกหลายๆ แห่งที่จะร่วมจัดแสดงงานกับเรา และโปรแกรมตลาดตะลักเกี๊ยะที่เราช่วยกันสร้างสรรค์ร่วมกับชุมชนตลาดน้อย ซึ่งรับรองว่าคุณจะได้เห็นวิธีการคิดของชุมชนที่ต่างไปจากเดิมแน่นอน”